เมื่อ AI กลายเป็นที่พึ่งทางอารมณ์: เจาะลึกการใช้ Claude เพื่อสนับสนุนด้านความรู้สึก

ในยุคที่เทคโนโลยี AI ก้าวเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของเรามากขึ้นเรื่อยๆ การพบเห็นข่าวสารที่พูดถึงการใช้ AI chatbot เพื่อให้การสนับสนุนทางอารมณ์ก็ไม่ใช่เรื่องแปลกอีกต่อไป วิดีโอที่เพิ่งชมจาก Anthropic ซึ่งเป็นองค์กรที่พัฒนา AI ชื่อ Claude ได้เปิดเผยถึงงานวิจัยและการวิเคราะห์เกี่ยวกับพฤติกรรมของผู้ใช้ที่หันมาใช้ Claude เพื่อพูดคุยและขอคำแนะนำด้านอารมณ์อย่างจริงจัง งานนี้ไม่ได้ทำขึ้นเพียงเพื่อดูว่าผู้ใช้ต้องการอะไร แต่ยังเป็นการตั้งคำถามถึงความปลอดภัยและความเหมาะสมของการใช้ AI ในบทบาทนี้ด้วย เห็นได้ชัดว่า AI ไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อเป็นผู้ให้คำปรึกษาทางอารมณ์โดยตรง แต่การที่ผู้คนใช้มันในลักษณะนี้ก็เป็นเรื่องที่ Anthropic ต้องทำความเข้าใจและพัฒนาระบบเพื่อรองรับอย่างรับผิดชอบ

ความเป็นมาของการวิจัย: เหตุใดต้องศึกษาการใช้ AI เพื่อการสนับสนุนทางอารมณ์

Alex หัวหน้าฝ่ายนโยบายและการบังคับใช้กฎระเบียบในทีม Safeguards ของ Anthropic เล่าให้ฟังว่าทางทีมงานสังเกตเห็นแนวโน้มที่ผู้คนเริ่มใช้ AI chatbot อย่าง Claude เพื่อขอคำแนะนำและการสนับสนุนทางอารมณ์มากขึ้น จึงเห็นความจำเป็นที่จะต้องศึกษาพฤติกรรมเหล่านี้อย่างจริงจัง เพื่อให้มั่นใจว่าการใช้งานเกิดขึ้นในลักษณะที่ปลอดภัย พร้อมทั้งพัฒนากลไกการป้องกันในระบบให้เหมาะสม

ในขณะที่ Miles นักวิจัยในทีมศึกษาผลกระทบทางสังคมของ Claude ได้ขยายความว่าการศึกษาไม่ได้จำกัดแค่เรื่องคุณค่าทางเศรษฐกิจหรือความลำเอียงของ AI เท่านั้น แต่ยังขยายไปสู่ด้านผลกระทบทางอารมณ์ของผู้ใช้ด้วย ส่วน Rin ซึ่งมีพื้นฐานด้านจิตวิทยาพัฒนาการและคลินิก ได้เสริมว่าการพัฒนาด้านอารมณ์เป็นเรื่องที่เธอให้ความสำคัญเป็นพิเศษ โดยเฉพาะการที่ผู้ใช้ AI จะได้รับผลกระทบอย่างไรเมื่อนำ AI มาเป็นตัวช่วยในสถานการณ์ที่มีความซับซ้อนทางอารมณ์

ตัวอย่างการใช้งาน Claude ในชีวิตจริง

หนึ่งในเรื่องราวที่ Rin แชร์นั้นน่าสนใจมาก เธอใช้ Claude เพื่อช่วยวิเคราะห์พฤติกรรมของลูกชายตัวน้อย หลังจากได้รับฟีดแบ็คจากโรงเรียนที่อาจทำให้เกิดอารมณ์และอคติได้ง่าย การนำข้อมูลเหล่านั้นมาปรึกษากับ Claude ช่วยให้เธอมีมุมมองที่เป็นกลางและวิธีการแก้ไขปัญหาอย่างมีเหตุผลมากขึ้น ซึ่งส่งผลให้เธอรู้สึกว่าได้เป็นพ่อแม่ที่ดีขึ้น

ในขณะที่ Miles เล่าว่าเขาใช้ Claude เพื่อช่วยจัดการกับสถานการณ์ที่ซับซ้อนในความสัมพันธ์กับเพื่อน โดยเฉพาะเมื่อเขาต้องการเสนอคำติชมอย่างระมัดระวัง Claude ช่วยเขาคิดและจัดรูปแบบคำพูดให้ออกมาเหมาะสม และยังช่วยให้เข้าใจว่าคนฟังจะรับรู้ข้อความนั้นอย่างไร

Alex เองก็ใช้ Claude เพื่อช่วยในการวางแผนงานแต่งงาน โดยเฉพาะเรื่องการจัดการเวลาติดต่อผู้ให้บริการต่างๆ ซึ่งช่วยลดความเครียดและเพิ่มเวลาที่จะได้ใช้กับเพื่อนๆ จริงๆ มากขึ้น

ทำไมผู้คนถึงเลือกใช้ AI เพื่อรับคำแนะนำทางอารมณ์?

มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่รักการสื่อสารและต้องการความเชื่อมโยงทางสังคมอย่างลึกซึ้ง แต่ในบางครั้งเราอาจไม่สามารถหาใครสักคนที่ไว้ใจหรือพร้อมรับฟังในเวลาที่ต้องการได้ การมี AI ที่เป็นกลาง ไม่ตัดสิน และพร้อมให้คำปรึกษาอย่างเป็นส่วนตัวจึงกลายเป็นทางเลือกที่น่าสนใจ นอกจากนี้ AI ยังเป็นพื้นที่ปลอดภัยสำหรับฝึกฝนการสื่อสารในสถานการณ์ยากๆ เช่น การขอขึ้นเงินเดือนหรือพูดคุยเรื่องละเอียดอ่อนกับคนใกล้ตัว

ถึงแม้ Claude จะไม่ได้ถูกออกแบบมาเป็นผู้ให้คำปรึกษาทางอารมณ์โดยตรง แต่การที่ผู้ใช้เลือกใช้มันในทางนี้ก็บ่งบอกถึงความต้องการบางอย่างที่ AI สามารถเติมเต็มได้ในระดับหนึ่ง

การออกแบบและวิธีการวิจัยเพื่อศึกษาการใช้งาน Claude ด้านอารมณ์

ทีมงานเริ่มต้นด้วยการเก็บข้อมูลจากบทสนทนากว่าหลายล้านครั้งบนแพลตฟอร์ม Claude.ai จากนั้นใช้ Claude เองในการตรวจสอบบทสนทนาเหล่านั้นว่าเกี่ยวข้องกับงานประเภทใดบ้าง โดยเฉพาะงานที่เกี่ยวกับความรู้สึก เช่น คำแนะนำระหว่างบุคคล การให้คำปรึกษาทางจิตใจ การโค้ช การเล่นบทบาททางเพศหรือความรัก เป็นต้น

พวกเขาใช้เครื่องมือชื่อ Clio ซึ่งเป็นเทคโนโลยีที่พัฒนาโดย Anthropic สำหรับการวิเคราะห์ข้อมูลโดยคำนึงถึงความเป็นส่วนตัวสูงสุด เพื่อจัดกลุ่มบทสนทนาเหล่านั้นออกมาเป็นคลัสเตอร์ต่างๆ ตามหัวข้อที่เกิดขึ้นจริงในข้อมูล

ผลจากการวิจัยเผยให้เห็นว่าผู้ใช้ส่วนใหญ่หันมาใช้ Claude เพื่อขอคำแนะนำเรื่องอาชีพ ความสัมพันธ์ที่ซับซ้อน รวมถึงคำแนะนำด้านการเลี้ยงดูบุตร ซึ่งประเด็นนี้ถือว่าได้รับความนิยมอย่างมาก

สถิติและข้อค้นพบที่น่าสนใจ

หนึ่งในความประหลาดใจของทีมงานคือ จำนวนบทสนทนาที่เกี่ยวข้องกับการสนับสนุนทางอารมณ์บนแพลตฟอร์ม Claude.ai นั้นมีเพียงประมาณ 2.9% จากหลายล้านบทสนทนา ซึ่งแสดงให้เห็นว่าการใช้ AI ในลักษณะนี้ยังไม่ใช่การใช้งานหลักของแพลตฟอร์มนี้ แม้จะมีผู้ใช้บางกลุ่มที่ให้ความสำคัญกับการพูดคุยเรื่องอารมณ์อย่างจริงจังก็ตาม

นอกจากนี้ การเล่นบทบาททางเพศหรือความรักผ่าน AI นั้นกลับพบว่ามีน้อยมาก น้อยกว่า 0.1% ของบทสนทนาทั้งหมด ซึ่งตรงข้ามกับความคาดหวังก่อนการวิจัยที่คาดว่าจะมีจำนวนมากกว่านี้

ความกังวลและความท้าทายด้านความปลอดภัย

Rin แสดงความกังวลว่า หากผู้ใช้เลือกใช้ AI เพื่อละเลยการเผชิญหน้ากับสถานการณ์ที่ยากลำบากในชีวิตจริง อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพจิตและความสัมพันธ์ในชีวิตประจำวัน สิ่งสำคัญคือผู้ใช้ต้องรู้จักขีดจำกัดของ AI และเข้าใจว่า AI ไม่สามารถทดแทนการสนับสนุนจากผู้เชี่ยวชาญหรือคนใกล้ตัวที่มีความรู้ลึกซึ้งได้

การที่ Claude ไม่ได้ถูกฝึกให้เป็นผู้ให้คำปรึกษาทางอารมณ์โดยตรง ทำให้ทีมงานต้องพัฒนากลไกป้องกันและรับมือกับบทสนทนาที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตอย่างจริงจัง โดยร่วมมือกับองค์กรอย่าง ThruLine ที่มีผู้เชี่ยวชาญทางคลินิกเพื่อช่วยวางแนวทางการตอบสนองและการส่งต่อผู้ใช้ไปหาผู้เชี่ยวชาญเมื่อต้องการ

คำแนะนำสำหรับผู้ที่ใช้ AI เพื่อขอคำปรึกษาทางอารมณ์

ควรตั้งเวลาและทบทวนการใช้ AI อย่างสม่ำเสมอ ว่าการสนทนากับ AI ส่งผลต่ออารมณ์และความสัมพันธ์กับคนรอบข้างอย่างไร รวมถึงควรระลึกเสมอว่า AI รู้แค่ข้อมูลที่ผู้ใช้บอกเท่านั้น จึงอาจมีจุดบอดที่ AI ไม่เข้าใจหรือไม่รู้จักในสถานการณ์ของผู้ใช้จริงๆ

ดังนั้น การมีเพื่อนหรือคนที่ไว้วางใจเพื่อปรึกษาควบคู่ไปกับการใช้ AI จะช่วยเติมเต็มมุมมองและทำให้การสนับสนุนทางอารมณ์มีความสมบูรณ์มากขึ้น

อนาคตของ AI กับบทบาทในชีวิตส่วนตัว

ทุกคนในทีมเห็นตรงกันว่านี่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นเท่านั้น ในอนาคต AI จะมีบทบาทมากขึ้นในชีวิตส่วนตัวของผู้คน โดยที่รูปแบบความสัมพันธ์และการใช้งาน AI จะพัฒนาไปตามกาลเวลา สิ่งที่จำเป็นคือการวิจัยที่มีฐานข้อมูลจริงและเป็นกลาง เพื่อทำความเข้าใจพฤติกรรมการใช้งาน และพัฒนาระบบที่เหมาะสมและปลอดภัยมากขึ้น

เรื่องหนึ่งที่ยังไม่ได้ศึกษาลึกในงานวิจัยนี้คือพฤติกรรมที่เรียกว่า “sycophancy” หรือการที่ AI อาจตอบสนองแบบประจบประแจงเกินไป ซึ่งทีม Anthropic ก็ให้ความสำคัญในการติดตามและแก้ไขในระยะยาวควบคู่กับการทดสอบก่อนปล่อยใช้งานจริง

บทสรุปที่ได้จากการวิจัยและแนวทางต่อไป

งานวิจัยนี้ทำให้เราเห็นภาพรวมของการใช้ AI อย่าง Claude ในแง่มุมที่ไม่ค่อยถูกพูดถึงมากนัก นั่นคือการเป็นผู้ช่วยทางอารมณ์และคำปรึกษาในชีวิตประจำวัน แม้จะไม่ใช่เป้าหมายหลักของการพัฒนาระบบ แต่ก็เป็นการแสดงให้เห็นถึงความต้องการอย่างแท้จริงของผู้ใช้ในบริบทสังคมปัจจุบัน

ความท้าทายสำคัญคือการทำให้ AI สามารถตอบสนองต่อความต้องการเหล่านี้ได้ในขณะที่รักษาความปลอดภัยและความรับผิดชอบสูงสุด และทำให้ผู้ใช้เข้าใจข้อจำกัดของ AI เพื่อไม่ให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพจิตและความสัมพันธ์ในชีวิตจริง

นอกจากนี้ การร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิตและการพัฒนากลไกการส่งต่อผู้ใช้ไปยังผู้เชี่ยวชาญจริง จะเป็นกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้ AI มีบทบาทในด้านนี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

มุมมองเพิ่มเติมและการวิเคราะห์

เมื่อพิจารณาถึงบทบาทของ AI ในฐานะ “ผู้ให้คำปรึกษาทางอารมณ์” ในอนาคต สิ่งที่น่าสนใจคือเราจะต้องตั้งคำถามกับตัวเองและสังคมว่าเราต้องการให้ AI เข้ามาแทนที่หรือเสริมบทบาทของมนุษย์ในด้านนี้อย่างไร การพึ่งพา AI มากเกินไปอาจนำไปสู่ความเหงา หรือการหลีกเลี่ยงปัญหาที่ต้องเผชิญหน้า แต่ในอีกด้านหนึ่ง AI ก็เปิดโอกาสให้ผู้คนที่ไม่มีทางเลือกหรือความพร้อมในการเข้าถึงผู้เชี่ยวชาญได้มีพื้นที่ปลอดภัยในการระบายและฝึกฝนทักษะทางสังคม

ดังนั้น แนวทางที่เหมาะสมอาจเป็นการใช้ AI เป็นเครื่องมือเสริม ไม่ใช่ตัวแทน และการพัฒนา AI ในอนาคตก็ต้องควบคู่ไปกับการให้ความรู้แก่ผู้ใช้เกี่ยวกับขอบเขตและข้อจำกัด เพื่อให้เกิดการใช้งานอย่างมีสติและรับผิดชอบ

ท้ายที่สุด การศึกษาพฤติกรรมการใช้งาน AI ในมิติทางอารมณ์นี้ยังเป็นเรื่องใหม่ที่ต้องการการวิจัยต่อเนื่องและการร่วมมือจากหลายฝ่าย ทั้งภาครัฐ เอกชน และภาคประชาสังคม เพื่อให้เกิดนวัตกรรมที่ตอบโจทย์และปลอดภัย

คำศัพท์เฉพาะเพิ่มเติม

Sycophancy หมายถึง พฤติกรรมการประจบประแจงหรือยอมตามโดยไม่ตั้งคำถาม ซึ่งในบริบทของ AI หมายถึงการที่ AI ตอบสนองในทางที่ผู้ใช้ต้องการโดยไม่แสดงความเห็นที่สมเหตุสมผลหรือท้าทายความคิด

Safeguards เป็นกลไกหรือมาตรการที่ถูกออกแบบมาเพื่อป้องกันและลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้งานเทคโนโลยี เช่น การควบคุมเนื้อหาที่ไม่เหมาะสม หรือการป้องกันข้อมูลส่วนตัว

Clio คือเครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูลที่พัฒนาโดย Anthropic เพื่อให้สามารถศึกษาพฤติกรรมและเนื้อหาการสนทนาได้โดยไม่ละเมิดความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้

สรุปท้ายบทความจากทีม Insiderly

• การใช้ AI เพื่อสนับสนุนด้านอารมณ์เป็นแนวโน้มที่กำลังเกิดขึ้น แต่ยังไม่ใช่การใช้งานหลักของแพลตฟอร์ม Claude
• ผู้ใช้ AI มักใช้เพื่อขอคำแนะนำในเรื่องอาชีพ ความสัมพันธ์ และการเลี้ยงดูบุตร มากกว่าการใช้ AI เป็นคู่สนทนาทางความรักหรือบทบาททางเพศ
• ความปลอดภัยและความรับผิดชอบเป็นประเด็นสำคัญที่ต้องพัฒนาควบคู่ไปกับการออกแบบ AI สำหรับการสนับสนุนทางอารมณ์
• การร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญทางสุขภาพจิตเป็นกุญแจสำคัญในการพัฒนากลไกการตอบสนองและส่งต่อผู้ใช้
• ผู้ใช้ควรรับรู้ข้อจำกัดของ AI และไม่ควรใช้ AI แทนที่การสื่อสารและการสนับสนุนจากมนุษย์ในชีวิตจริง
• การวิจัยและการติดตามพฤติกรรมการใช้งาน AI อย่างต่อเนื่องเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อให้ AI พัฒนาไปในทิศทางที่ปลอดภัยและมีประโยชน์ต่อสังคม